Το ν΄αναγνωρίζει ο γονέας τα πρώιμα σημάδια σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή κακοποίησης, δεν είναι μόνο επιθυμητό.Είναι Αναγκαίο!!
Η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, συνιστά μια από τις πιο ακραίες μορφές βίας στην κοινωνία μας. Βλάπτει τη σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.Οι συνέπειες θα το ακολουθήσουν σε όλη του τη ζωή.
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, περίπου το 10% των ανηλίκων στην Ευρώπη είναι ή έχουν πέσει θύματα κάποιας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί η καταστροφική επίδραση που μπορεί να προκαλέσει αυτό, ακόμη και μετά από πολλά χρόνια. Συχνά δεν είναι πραγματικά κατανοητό τι συμβαίνει σε ένα κακοποιημένο παιδί και οι ενήλικες, που συγκινούνται βαθιά από τις ιστορίες του θύματος, τείνουν να μην ακούν προσεκτικά, ν΄ αμφιβάλλουν.
Οι γονείς, μπροστά σε μια τόση αποτρόπαια πράξη, πολλές φορές ελαχιστοποιούν την σημασία των όσων κατορθώνει να λεκτικοποιήσει και να μοιραστεί το παιδί θύμα, θεωρώντας ότι είναι αποκυήματα της φαντασίας του Δεν είναι λίγες οι φορές που γίνονται τιμωρητικοί απέναντί του. Άλλες φορές η σιωπή και οι απότομες αλλαγές στην διάθεση και την συμπεριφορά του παιδιού ερμηνεύονται απλά σαν ιδιοτροπίες και καπρίτσια.
Συμβαίνει λοιπόν αρκετά συχνά, οι ενήλικες να αμφιβάλλουν για τα λόγια ενός παιδιού, ενώ το θύμα αγωνίζεται να εκφράσει αυτά που νιώθει και έχει βιώσει.. Αυτά είναι εμπόδια που συνδέονται με μύθους και λανθασμένες προκαταλήψεις: για παράδειγμα, πιστεύεται ότι η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων συμβαίνει μόνο μεταξύ των κατώτερων κοινωνικοοικονομικών τάξεων ή ότι τα παιδιά λένε ψέματα ή υπερβάλλουν τις ιστορίες τους ή ότι αυτά τα πράγματα αφορούν μόνο κορίτσια και σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σπάνιες. Πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η κακοποίηση συμβαίνει μόνο έξω από το σπίτι και είναι σοβαρή μόνο εάν περιλαμβάνει και τη συνουσία. Ή ότι οι ίδιοι οι ανήλικοι προκαλούν ή αποπλανούν ενήλικες και επομένως είναι οι ίδιοι ενεργά υπεύθυνοι για την κακοποίηση.
Τι συμβαίνει όταν ένα παιδί έχει κακοποιηθεί?
Τα πέντε στάδια προσαρμογής στην κακοποίηση
Μία από τις θεωρίες που μπορούν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε τι συμβαίνει σε αυτούς τους ανηλίκους είναι το Σύνδρομο Προσαρμογής στην Κατάχρηση,(Abuse Accommodation Syndrome) που αναπτύχθηκε από τον Αμερικανό ψυχίατρο Roland Summit (1987). Ο συγγραφέας χωρίζει αυτό το σύνδρομο σε πέντε φάσεις. Ξεκινάμε με αυτό της «μυστικότητας», στο οποίο ο ανήλικος χειραγωγείται συναισθηματικά. Πριν από την κακοποίηση, δημιουργείται ένα σκοτεινό πλαίσιο όπου το παιδί μπορεί να αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά παρόλα αυτά εμπιστεύεται τον λόγο του ενήλικα. Ο θύτης αποκτά τη σωματική και συναισθηματική υποταγή του ανηλίκου, ο οποίος βρίσκεται σε κατάσταση φόβου και ανασφάλειας. Τα θύματα συχνά λένε ότι αυτοί που προκάλεσαν βία «ήταν καλοί» και δεν έκαναν αναφορά γιατί «τους ζητήθηκε να μην πουν τίποτα».
Η δεύτερη φάση είναι το «αίσθημα ανικανότητας». Το παιδί θύμα κακοποίησης βρίσκεται σε κατάσταση ευπάθειας και έλλειψης αναφοράς. Πάσχει από εγκατάλειψη και έλλειψη προστασίας. Ο θύτης μπορεί να το εκμεταλλευτεί αυτό, εκμεταλλευόμενος την ανάγκη του παιδιού για στοργή.
Σε μια κατάσταση χρόνιας και επαναλαμβανόμενης σεξουαλικής κακοποίησης, το παιδί αναζητώντας απεγνωσμένα μια εσωτερική ισορροπία, προσαρμόζεται στον πόνο και τη βία. Στην πραγματικότητα, διαχωρίζεται. Στην ουσία ξεκινά να χρησιμοποιεί έναν εσωτερικό προστατευτικό μηχανισμό, ένα επιβιωτικό μοντέλο όπως το περιέγραψε ο L.Heller, απομονώνοντας τα οδυνηρά, γι' αυτό, συναισθήματα, που προκαλούνται από την κακοποίηση, έτσι ώστε να μην εισβάλουν και στην υπόλοιπη ζωή του. Είναι αυτό πού χαρακτηρίζουμε σαν ''εσωτερικό μούδιασμα''. Έτσι ο ανήλικος, διατηρεί μια πρόσοψη κανονικότητας, χωρίς να δείχνει την εσωτερική του ταλαιπωρία. Προσαρμόζεται στο τραύμα. Αυτή είναι η τρίτη φάση, όπου εγκαθίσταται πλέον η «παγίδευση και προσαρμογή» και εξηγεί πόσο συχνά οι άλλοι ενήλικες που περιβάλλουν το κακοποιημένο παιδί δεν συνειδητοποιούν τι του συμβαίνει.
Η επόμενη φάση είναι αυτή της «καθυστερημένης, αντικρουόμενης και μη πειστικής αποκάλυψης». Βυθισμένο στον φόβο και τη χειραγώγηση από τον ενήλικα, είναι απίθανο το παιδί να το αναφέρει αυθόρμητα, ακόμη λιγότερο εκτός οικογένειας. Ωστόσο, μπορεί να συμβεί η βία να ανακαλυφθεί τυχαία ή να το αντιληφθεί ένας επαγγελματίας υγείας. Ή, ο ανήλικος βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί σε μια στιγμή κρίσης μέσα στην οικογένεια. Όμως η ίδια η καταγγελία οδηγεί σε νέα κρίση με διάφορες αντιδράσεις από τους γονείς ,κάτι το οποίο, συχνά προκαλεί αίσθημα ενοχής, άλλους φόβους, ντροπή στο θύμα. Ο ανήλικος μπορεί να αισθάνεται υπεύθυνος για την αντίδραση των ενηλίκων, να μετανιώνει που μίλησε και κατά συνέπεια -αυτή είναι η τελευταία φάση της «αναίρεσης»- να πει δηλαδή ότι έκανε λάθος, ότι δεν θυμόταν καλά.
Ποια είναι τα σημάδια που μπορούν να κινητοποιήσουν τους γονείς για μεγαλύτερη διερεύνηση
Όλα τα παραπάνω και με επιπρόσθετες δυσκολίες από την έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας με τα παιδιά, απομακρύνουν τους γονείς στο να εντοπίσουν τα σημάδια που μπορεί να υποδηλώνουν σεξουαλική κακοποίηση στο ανήλικο παιδί τους.
ΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΗΛΙΚΟΥ.
Ακόμα κι αν λείπουν τα σωματικά σημάδια, σίγουρα δεν θα λείπουν τα ψυχολογικά.
Οι συνέπειες της κακοποίησης επηρεάζουν τις ψυχολογικές και προσαρμοστικές λειτουργίες όπως η αυτοοργάνωση, η ρύθμιση, η ανάπτυξη προτύπων προσκόλλησης, η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, οι σχέσεις με τους συνομηλίκους και η κοινωνική προσαρμογή.
Τα κλινικά αποτελέσματα της κακοποίησης και της παραμέλησης είναι ποικίλα και εμφανίζονται ως συνάρτηση του κινδύνου και των προστατευτικών παραγόντων που υπάρχουν στο άτομο και στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, τα οποία μπορούν να ερμηνευθούν υπό το πρίσμα της αναπτυξιακής ψυχοπαθολογίας.
Για να δώσουμε κάποιες αναφορές σε γονείς και επαγγελματίες που ασχολούνται με παιδιά, αναφέρουμε παρακάτω ορισμένους δείκτες αλλαγής συμπεριφοράς που χαρακτηρίζονται κλινικά ως τυπικοί, για περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης κακοποίησης. Ακόμα και αν δεν αποτελούν πάντα, βέβαιη και απόλυτη απόδειξη, ωστόσο θα πρέπει να κινητοποιήσουν άμεσα τους φροντιστές του παιδιού, για μεγαλύτερη διερεύνηση γιατί υποδηλώνουν μία μεγάλη εσωτερική αναστάτωση και ψυχολογική δυσφορία.
ΕΩΣ 6 ΕΤΩΝ:
- Δυσκολίες στον ύπνο
- Διατροφικές δυσκολίες
- Παράπονα για σωματικό πόνο (κεφαλαλγία, κοιλιακό άλγος)
- Ασυνήθιστες ανησυχίες
- Φόβοι χωρίς κίνητρο
- Άρνηση να δείξει το γυμνό σώμα
- Ξαφνικές συναισθηματικές εκρήξεις (κλάμα, κρίσεις θυμού, σιωπή)
- Οικογενειακή / κοινωνική απομόνωση
- Επιθετικότητα σε ενήλικες / συνομηλίκους
- Αυτοτραυματισμός
- Σεξουαλικό ενδιαφέρον και σεξουαλική συμπεριφορά δυσανάλογη για την ηλικία, καταναγκαστικός αυνανισμός
- Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στο παιχνίδι
ΑΠΟ 6 ΧΡΟΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ:
- Δυσκολίες στον ύπνο
- Παράπονα για σωματικό πόνο (κεφαλαλγία, κοιλιακό άλγος)
- Ασυνήθιστες ανησυχίες
- Φόβοι χωρίς κίνητρο
- Άρνηση ή εφησυχασμός στην επίδειξη του γυμνού σώματος ακόμη και σε ιατρικές καταστάσεις,
ή στη σωματική επαφή
- Ξαφνικές συναισθηματικές εκρήξεις (κλάμα, κρίσεις θυμού, σιωπή)
- Επιθετικότητα σε ενήλικες / συνομηλίκους
- Αυτοτραυματισμός
- Ακατάλληλα σεξουαλικά ενδιαφέροντα ηλικίας, καταναγκαστικός αυνανισμός, ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά
- Παθητικότητα, αναστολή της σκέψης
- Κατάθλιψη, απομόνωση
- Σχολικές δυσκολίες
- Εναντίωση, πρόκληση
- Αποδράσεις
- Ανώριμες συμπεριφορές, παλινδρόμηση σε προηγούμενες εξελικτικές φάσεις.
- Απόπειρες αυτοκτονίας
Κάθε ηλικιακή ομάδα έχει και τα προεξέχοντα συμπτώματα, σημεία, που παραπέμπουν σε πιθανή κακοποίηση και σεξουαλική εκμετάλλευση. Το στοχευμένο παιχνίδι, μαζί με άλλα μεθοδολογικά εργαλεία, κατά την ψυχολογική αξιολόγηση, μπορεί να φέρει στην επιφάνεια όλα όσα διαδραματίζονται σιωπηρά μέσα στο παιδί.
Ο βασικός όμως προσανατολισμός μας, πρέπει να στρέφεται στην πρόληψη, στην εξάλειψη του φαινομένου της κακοποίησης των παιδιών, πράγμα το οποίο απαιτεί μελέτη και κατανόηση του φαινομένου σε βάθος, με ταυτόχρονες αλλαγές στην κοινωνία μας: Όπως ελαχιστοποίηση των προκαταλήψεων, ανοιχτή ματιά σε θέματα διαπαιδαγώγησης, συνεχής επιμόρφωση, ουσιαστική επικοινωνία μέσα στην οικογένεια, παιδεία σε θέματα αυτοπροστασίας, διαφυλικών σχέσεων και προστασία των ανήλικων παιδιών από τον βομβαρδισμό εικόνων με σκηνές βίας και σεξουαλικού περιεχομένου
Τα παιδιά έχουν ανάγκη από ένα ασφαλές περιβάλλον, στο οποίο μπορούν άνετα να εκφράσουν την ανάγκη τους για στοργή και αγάπη, χωρίς να γίνονται θύματα συναισθηματικής, σεξουαλικής και άλλης τυχόν εκμετάλλευσης.
