Υπολογίζεται ότι πάνω από το 2% του πληθυσμού έχει Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ). Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία ή στην πρώιμη εφηβεία και επιμένει μέχρι την ενήλικη ζωή. Σε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό περιπτώσεων (περίπου 60%) τα συμπτώματα ξεκινούν μετά από ένα στρεσογόνο γεγονός. Η ΙΨΔ μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, αλλά τα πιο κοινά και επαναλαμβανόμενα συμπτώματα είναι οι εμμονές και οι καταναγκασμοί.
Τι σημαίνει εμμονή;
Οι εμμονές είναι επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, συχνά παράλογες, που βιώνονται ως παρεμβατικές και ακούσιες, που προκαλούν άγχος και κακουχία.
Όσοι πάσχουν από Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ΙΨΔ, προσπαθούν να αγνοήσουν ή να καταστείλουν τις εμμονικές σκέψεις ακριβώς για να διαχειριστούν το άγχος που προκαλούν. Το άτομο, λοιπόν, προσπαθεί να το εξουδετερώσει με άλλες σκέψεις ή άλλες πράξεις, που γίνονται καταναγκασμοί.
Για να απομακρύνουν τις ιδεοληπτικές σκέψεις, τα άτομα που παρουσιάζουν ΙΨΔ, τείνουν να εφαρμόζουν καταναγκασμούς, δηλαδή τελετουργικές χειρονομίες και συμπεριφορές που είναι ζωτικής σημασίας. Το άτομο τις εκτελεί με μια συγκεκριμένη σειρά ή στυλ με σκοπό να αποτρέψει τους φόβους και τις ανησυχίες από το να γίνουν πραγματικότητα ή να συμβούν καταστροφικά γεγονότα. Παραδείγματα καταναγκασμού είναι ο επαναλαμβανόμενος έλεγχος των κλειδαριών της πόρτας, η επανάληψη ορισμένων λέξεων, αριθμών, ήχων ή η εμμονή με την υγιεινή με επαναλαμβανόμενο πλύσιμο και καθαρισμό των χεριών.
Οι περισσότεροι ασθενείς με ΙΨΔ κατανοούν ότι η συμπεριφορά τους δεν είναι λογική. Ωστόσο, καθώς πιστεύουν ότι οι καταναγκασμοί είναι απαραίτητοι για την πρόληψη στων εσωτερικών ανησυχιών και εντάσεων που βιώνουν, θα συνεχίσουν να τις εφαρμόζουν. Η ψυχαναγκαστική συμπεριφορά έχει ως στόχο να αγνοήσει, να εξουδετερώσει ή ακόμα και να σταματήσει την εμμονική σκέψη.
Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές μπορεί να έχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στους πάσχοντες και στους γύρω τους. Δημιουργούν ένταση και ψυχολογική δυσφορία στην οποία νιώθουν εγκλωβισμένα τα ατομα με ΙΨΔ και μπορεί να εμποδίσθεί η ικανότητα τους να χειρίζεται κανονικές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η εργασία ή η μελέτη κοινωνικές σχέσεις κ.λ.π.
Τα άτομα που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες στην καθημερινότητά τους, νιώθουν μεγάλο άγχος και σίγουρα επηρεάζεται η ζωή τους αλλά και η ζωή των ανθρώπων που ζουν μαζί τους στις οικογένειές του ή στους στις συντρόφους.
Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, η ψυχοδυναμική πρόσέγγιση και σε κάποιες περιπτώσεις η φαρμακευτική αγωγή επιστρατεύονται για ν΄ανακουφίσούν τ' άτομα από τα συμπτώματα και να νοηματοδοτήσουν ό,τι τους δημιουργεί άγχος μη διαχειρίσιμο.
Συμβουλές για μέλη της οικογένειας και συντρόφους ενός ατόμου με ΙΨΔ
Σε αυτήν την ανάρτηση αναφέρω μερικές προτάσεις που μπορούν να βοηθήσουν όσους ζουν με άτομα που έχουν διάγνωση ΙΨΔ.
Τι να ΜΗΝ κάνετε
Να κατηγορείτε τον εαυτό σας, επειδή το μέλος της οικογένειάς σας έχει ΙΨΔ. Σε κάθε περίπτωση, το να σκέπτεσθε ότι εσείς είσαστε η αιτία δεν θα βοηθήσει το μέλος της οικογένειάς να ξεφύγει από αυτό. Χρειάζεται μια ψύχραιμη στάση γεμάτη ενσυναίσθηση για το αγαπημένο σας πρόσωπο. Αυτομομφές και ενοχές θα επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα στο σπίτι και κατ΄ επέκταση θα πυροδοτήσουν με μεγαλύτερο άγχος.
Να έχετε επικριτική απορριπτική στάση στο μέλος της οικογένειας ή στον στην σύντροφο που παρουσιάζει ΙΨΔ. Να θυμάστε ότι όσοι πάσχουν από ΙΨΔ δεν θα ήθελαν να έχουν αυτές τις καταναγκαστικές σκέψεις και συμπεριφορές.
Να προσπαθείτε να πείσετε ότι η εμμονή είναι παράλογη αμφισβητώντας το περιεχόμενό της: αυτή είναι μια αναποτελεσματική και αντιπαραγωγική στρατηγική που τείνει να ενισχύει την εμμονική σκέψη. Μπορείτε να δώσετε να καταλάβει το ένδιαφερόμενό σας πρόσωπο ότι αναγνωρίζετε και κατανοείτε τις δυσκολίες του και το άγχος που τις συνοδεύει.
Να δίνετε επιβεβαίωση: αν και μακροπρόθεσμα αυτή η στρατηγική μειώνει το άγχος, το άτομο που πάσχει από ΙΨΔ τείνει να εξαρτάται όλο και περισσότερο από την εξωτερική επιβεβαίωση και να είναι όλο και λιγότερο ικανό να αντιμετωπίσει τους αντιληπτούς «κινδύνους» λόγω εμμονικών σκέψεων.
Να βοηθάτε στο να εφαρμόσει καταναγκασμούς: συμβαίνει συχνά όσοι πάσχουν από ΙΨΔ να ζητούν από το μέλος της οικογένειας, να τους βοηθήσει σε ψυχαναγκαστικές και τελετουργικές συμπεριφορές.
Ν΄αναγκάζουμε το άτομο να αναλάβει θεραπεία: αν και μπορούμε να ενημερώσουμε και να δείξουμε τα οφέλη, δεν μπορούμε να αναγκάσουμε ένα άτομο να φροντίσει τις δυσκολίες του.
Χρειάζεται μια ψύχραιμη στάση γεμάτη ενσυναίσθηση για το αγαπημένο σας πρόσωπο. Αυτομομφές και ενοχές θα επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα στο σπίτι και κατ΄ επέκταση θα πυροδοτήσουν με μεγαλύτερο άγχος.
Να προσπαθείτε να δώσετε μια ερμηνεία ή ένα συμβολικό νόημα στο περιεχόμενο των εμμονών και των καταναγκασμών. Ερμηνείες, αναλύσεις κατ' οίκον, πολλές φορές αποτελούν στρεσσογόνες συνθήκες μέσα στις οποίες ενδυναμώνονται οι ψυχαναγκασμοί.
Να ωθήσετε το μέλος της οικογένειας προς αλλαγές όπως η τροποποίηση της εργασίας του, των σχέσεων του κ.λ.π. που το ίδιο δεν είναι έτοιμο να υλοποιήσει. Αλλαγές αυτού του τύπου, όταν τα συμπτώματα βρίσκονται σε οξεία φάση, μπορούν να τονίσουν το πρόβλημα.
ΩΦΕΛΙΜΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ
Διατηρήστε μια μη επικριτική στάση.
Να εκτιμήσετε κάθε (ακόμη και μικρό) επίτευγμα που αποκτήθηκε
Διατηρείτε θετική στάση ακόμα και σε υποτροπές: στην προπόνηση για την αντιμετώπιση της ΙΨΔ αποτελούν μέρος της κανονικότητας.
Να μην ξεχνάτε τα μικρά βήματα-πρόοδο που γίνονται και εμψυχώστε για την όποια προσπάθεια καταβάλει το αγαπημένο σας πρόσωπο.
Ενισχύστε κάθε επιθυμία του να ζητήσει βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.
Ενισχύστε τον εαυτό σας με κατάλληλη ενημέρωση και συνεδρίες συμβουλευτικού υποστηρικτικού χαρακτήρα. Μια δική σας ευαλωτότητα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερο άγχος το μέλος της οικογένειας. Αντίθετα, φροντίζοντας τον εαυτό σας, γινόσαστε ένα ζωντανό παράδειγμα για το αγαπημένο σας πρόσωπο.
